Xuyên sơn giáp

Xuyên sơn giáp là vảy cứng phơi khô/ sao vàng của con tê tê. Dược liệu này có vị mặn, tính hơi hàn, tác dụng bài nùng, lợi sữa, hoạt huyết, thông kinh và được sử dụng để điều trị u xơ tuyến tiền liệt, bế kinh, tắc sữa, xơ gan, bệnh trĩ,…thoát vị đĩa đệm, đau nhức xương khớp

Xuyên sơn giáp là vảy cứng phơi khô/ sao vàng của con tê tê (con trút)

• Tên gọi khác: Vảy con tê tê, bào sơn giáp, vảy con trút
• Tên khoa học: Manis pentadactyla L.
• Họ: Tê tê (danh pháp khoa học: Manidae)

 

Mô tả dược liệu

1. Đặc điểm

Tê tê là loài động vật quý hiếm, có bề ngoài gần giống với loài bò sát. Tuy nhiên đây là loài động vật có vú, đẻ con và nuôi con bằng sữa. Toàn thân tê tê cứng và được bao phủ bởi các vảy lớn, chỉ chừa phần bụng phía dưới. Vảy tê tê cứng, nhọn và được cấu tạo từ keratin giống như lông, móng, sừng,… của các loài động vật có vú khác.

Khi còn nhỏ, vảy thường mỏng và mềm nhưng theo thời gian, các vảy này có xu hướng cứng và sắc nhọn dần. Tê tê có móng nhọn, cứng, dài nên thường phải co chân trước và di chuyển bằng mu bàn chân. Loài động vật này không có răng nhưng lưỡi dài đến 40cm, nước dãi dính nên dễ bắt mồi. Thức ăn của tê tê chủ yếu là mối, kiến và các côn trùng nhỏ.

Thông thường tê tê có chiều dài trung bình từ 30 – 100cm, con đực thường lớn hơn con cái, có đặc tính chậm chạp, hiền lành. Loài động vật này tự vệ bằng cách phun xịt dung dịch có mùi hôi ở tuyến gần hậu môn.

2. Bộ phận dùng

Vảy cứng của tê tê được dùng làm thuốc. Theo kinh nghiệm dân gian, vảy ở đuôi có đặc tính dược lý mạnh nên dùng làm thuốc là tốt nhất. vảy này có nhiều tác dụng trong đó hiệu nghiệm với bệnh cột sống và chữa thoát vị đĩa đệm hiệu quả

3. Phân bố

Tê tê sinh sống những vùng rừng rậm nhiệt đới ở châu Phi và châu Á.

4. Thu bắt – sơ chế

Thu bắt tê tê bằng cách ném đất cát vào, sau đó con vật tự cuộn tròn lại. Khi bắt về, bỏ vào nước sôi, vảy sẽ tự rụng. Sau đó dùng vảy rửa sạch và phơi khô.

Vảy tê tê được bào chế theo những cách sau đây:

• Không bao giờ được dùng sống.
• Nướng phồng vảy, sau đó đốt cháy, tẩm giấm, mỡ, nước tiểu của trẻ nhỏ hoặc dầu mỡ rồi sao với đất, nướng hoặc sao với bột hến.
• Ngâm trong nước vôi lỏng (5 lít nước với 20g vôi tôi) trong 1 ngày đêm. Sau đó rửa lại nhiều lần với nước sạch. Lấy vảy để riêng cho khô, thêm cát vào và rang nóng. Sao chi đến khi vảy vàng và phồng lên, bảo quản trong lọ và đậy kín. Khi dùng có thể giã dập, tán bột, tẩm nước tiểu trẻ em hoặc tẩm giấm.
• Rửa vảy cho sạch, sau đó phơi khô, tẩm giấm, sao đến khi vảy vàng và phồng lên là được.

5. Bảo quản

Nơi khô ráo, tránh ẩm.

6. Thành phần hóa học

Chưa có nghiên cứu.

Công năng: Hoạt huyết, thông kinh lạc, tan ung nhọt, lợi sữa.

Chủ trị: 

• Chữa kinh nguyệt không đều, bế kinh
• Trừ phong thấp trị đau nhức
• Thông lợi sữa cho phụ nữ sau sinh ít sữa hoặc tắc tia sữa
• Chữa viêm tuyến vú
• U xơ tuyến tiền liệt, xơ gan
• Chữa chứng ung nhọt mới phát hoặc có mủ chưa vỡ

Hàm lượng: 6 – 12g/ngày

Cách dùng: Sắc uống.

Tác dụng dược lý: vẩy tê tê có tác dụng nâng cao bạch cầu và miễn dịch của cơ thể.